Iedereen vind zijn kind de leukste, de mooiste en de slimste. En dat zijn ze ook! Ieder kind is uniek en heeft zijn/haar kwaliteiten en talenten. Maar sommige kinderen zijn meer dan gewoon slim, ze komen tot uitzonderlijke prestaties. Ze zijn anders dan leeftijdgenootjes en kunnen hun omgeving soms verbazen. Voor ouders maar ook voor scholen is hoogbegaafdheid vaak lastig te herkennen.
Wat is hoogbegaafdheid nu eigenlijk en hoe kun je het herkennen?

Hoogbegaafdheid is meer dan intelligentie alleen. Hoogbegaafdheid is als het ware een multidimensionaal dynamisch concept, wat wil zeggen dat er meerdere factoren een rol spelen en er treedt verandering op. Een veel gebruikt model is het Meerfactorenmodel van Monks. Hij noemt daarin drie persoonsfactoren die hoogbegaafdheid bepalen, namelijk hoge capaciteiten, creativiteit en doorzettingsvermogen/motivatie, en omgevingsfactoren die hoogbegaafdheid beïnvloeden zoals school, vrienden en gezin. Doordat er veranderingen plaatsvinden in gezin, school of vrienden, kan bijvoorbeeld ook de motivatie veranderen. Vandaar het dynamische karakter van dit model.
Het gedrag dat kinderen te zien geven is niet alleen een weerslag van hun capaciteiten, maar ook van de combinatie van talent, persoonlijkheid en omgeving.

Hoe kun je hoogbegaafdheid meten?
Dit is niet op simpele wijze te meten. Dit vanwege het feit dat hoogbegaafdheid een complex gegeven is dat bestaat uit meerdere factoren. Je kunt hierbij kijken naar verschillende zaken zoals schoolprestaties, prestatietesten, intelligentietesten, testen ter aanvulling op de intelligentie maar ook de motivatie en ego-ontwikkeling, de creativiteit en de ontwikkeling, uitspraken, tekeningen en antwoorden en prestaties in niet-schoolse settings. Kortom, de vraag of een kind hoogbegaafd is, is niet zomaar te beantwoorden. Daarbij heb je ook kinderen die speciale aandacht vragen, omdat hoogbegaafdheid ook voor kan komen in combinatie met een ontwikkelingsstoornis zoals ADHD, NLD of ODD.

Enkele kenmerken die vaak voorkomen bij hoogbegaafde kinderen:

• Hoge intelligentie
• Snel van begrip
• Grote algemene interesses
• Taalvaardig
• Hoog leertempo, grote denk- en leerstappen
• Verworven kennis goed toepassen
• Goed geheugen
• Doorvrager en waarnemer
• Groot analytisch inzicht en probleemoplossend vermogen
• Creativiteit en originaliteit
• Denkt buiten reguliere kader

Wat kun je doen?
Eerder dan het label 'hoogbegaafd' te geven, is het belangrijk om de ontwikkelingsbehoefte in kaart te brengen. Wat heeft een hoogbegaafd kind nodig? Wanneer er het vermoeden is van hoogbegaafdheid, dient een onderwijsaanbod te worden afgestemd op het kind. Een aanpassing van het schoolprogramma is altijd noodzakelijk. Te denken valt aan verrijkingsprogramma's, plusklassen, versnellingsprogramma's, een aparte klas of school of speciaal onderwijs. Soms is een aangepast programma of een speciale klas op school nog niet voldoende om een hoogbegaafde leerling goed te laten functioneren en moet directe ondersteuning worden geboden aan de leerling zelf. Dit kan zowel individueel als in groepsverband, voorbeelden zijn groepsbegeleiding of individuele begeleiding met de nadruk op leerstrategieën en individuele- of groepsbegeleiding met de nadruk op het sociaal-emotioneel functioneren. Kinderen met een dubbele diagnose, zijn gebaat bij intensieve begeleiding waarbij rekening wordt gehouden met beide diagnoses. In een dergelijke situatie leidt samenwerking tussen deskundigen op verschillende gebieden tot de beste resultaten.

Nuttige adressen en tijdschriften:
Centrum voor Begaafdheidsonderzoek (CBO), Radboud Universiteit Nijmegen: psychodiagnostiek, advisering behandeling, scholing en wetenschappelijk onderzoek. www.ru.nl/its/cbo
De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) onderhoudt een online portaal met informatie over hoogbegaafdheid in Nederland: www.talentstimuleren.nl.
De Koepel Hoogbegaafdheid is een overkoepelende organisatie van verschillende verenigingen van ouders van hoogbegaafde kinderen: www.koepelhb.nl
Tijdschriften: Talent en Vooruit

Bron: P. Snellings en M. Zeguers: Interventies in het onderwijs  & wijleren.nl